Пред извесно време прочитав еден мошне интересен статус на ФБ и се замислив. Статусот одеше отприлика вака: „Нема да нé биде како народ додека конечно не се најадеме!“ Хм, многу интересна теза. Нема врска со политика. Чисто човечко размислување. Внатрешно. Неоптеретено од надворешни влијанија. Од бескрајно платено политичко рекламирање, кое годинава прв пат го плаќа народот. Истиот тој народ кој е ослободен од плаќање радиодифузна такса. Привидно ослободен и од петтото годишно време, наречено Избори, кое кај нас доаѓа секоја година. Есен, зима, пролет, избори, лето. И така во круг. Додуша, некаде се менува тој редослед, ама „Принцип је исти, све су остало нијансе!“, што би рекол колегата Балашевиќ.
Факт е дека како народ сме вечно гладни. Во генетскиот код ни е запишана гладта. Оттаму доаѓаат многу наши потреби, фрустрации и желби. Таа ненаситност нé води низ лавиринтот на животот, а често скапо ја плаќаме таа сметка. Некогаш и со глава.
Пред некој ден прочитав дека гладта е една од најголемите закани за светскиот мир! Би додал, и на домашниот мир!
Редовно чувствувам голем немир кога ќе видам на соседната маса во некоја кафеана оставено јадење. Се прашувам дали го фрлаат? Знам дека има идеи и конкретни потези за реализирање на некоја банка на храна, но не знам колку тоа функционира и дали храната што останува по кафеанските маси, се фрла во контејнер или завршува до картонската трпеза на некој бездомник? Инаку, ден на гладта е 16 октомври. Денот кој е со најцрни букви напишан во нашата историја. Од 2007 година, наваму.
Сум бил сведок како се затвора и руши Беко, главниот трговски објект од моето детство (многу ме интересира каде заврши портретот на Тито во природна величина, кој висеше на ѕидот на скалите?!). „Југопластика“, со нејзините пластични сини и розови сандали, одамна ја нема. Го нема и „Музички магазин“, каде ги купував првите синг плочи. Нема ниедна продавница на „Славија“. Го нема ни киното Карпош, во кое ги гледав Терминатор, Бад Спенсер и Бошко Буха. Имам видено како затвораат дури и некои менувачници, иако тоа е тема за „верувале или не“…
Но… Дали сте виделе да се затвори некоја сендвичара? Или бурекчилница? Или кафеана? Ќебапчилница? Ретко. Може само да добие нов газда и да се преименува, но дејноста не се менува. Таа е вечна. Како нашето кркорење на цревата. Мора да се јаде и мора да се умре. Трето нема.
Признавам јас ја носам гладта во мојот код. Кога се враќа син ми од некој роденден или жена ми од некои мекици (шовинистичко направени само за жени!), не ги прашувам како си поминале, ниту кој бил присутен на ивентот или каква била музиката. Како од пушка ги прашувам од врата: „Што ви дадоа за јадење?“ И кога одам на разни детски родендени, ги паметам по гастрономската понуда. Еднаш бев прилично шокиран на таа тема. Викани во време ручек, ни дадоа само кикирики и квики. Најбогати родендени и имендени во таа смисла прави братучетка ѝ на жена ми Соња, Дони. Секако, и нејзиниот сопруг Сашо. Мојата другарка Донче, од забавиште. Три врсти салата, домашни кифлички (без сирење, мој наклон!), безброј видови сувомеснато, најубави маслинки, редовно – печено прасешко…
Убавини, со еден збор. И како да не памтиш после и да не раскажуваш?! Нека се знае.
Гладта беше присутна уште во моите први училишни денови. Тргнуваш на екскурзија и првиот сендвич го јадеш веќе на излезот од Скопје, кај Сарај или кај Хиподром, зависи каде одиш. Па, како поинаку, кога татко ти те донел во 7.30 часот на договореното место, зашто рекле тргнуваме во 8, не доцнете! Автобусот тргнал во 8.30. Глад невидена!
Традицијата продолжува. Секоја година кога патуваме на одмор во јужна Македонија (викана Елада), син ми првото пакетче со грицки го отвора во Автокоманда. А првата голема пауза, за сендвичи и кафе ни е после јужно македонската граница, на паркингот кај многубројните тоалаети, во кој никогаш нема течен сапун ни тоалет. Ама не се плаќа.
Во текот на мојот досегашен живот, честопати ме прогонува тоа прекрасно чувство дека сум гладен. Но, најгладен бев во Хрватска, вечерта во Загреб, кога ја снимавме „Пет години Балкан“ (документарната серија за Тоше) и не примаа евра, а сите менувачници беа затворени. Ме спаси братучетка ми Мона, која имаше ситни куни од некоја претходна посета на Загреб и ми купи некој ладен сендвич.
Ако гледаме ултра националистички, на пример, во Србија никогаш не сум останал гладен. Ниту во Албанија. Во Бугарија беше евтино, а шведската маса во еден хотел беше иста секој ден. Долго ги памтам ултра ол инклузив одморите во Кемер (особено пред две години), кога морав да пробам сé што се нудеше од храна, па дури и едни колбаси, кои ги печеа еден сончев ден на патеката која што водеше до плажата.
Додуша и во Хрватска сум бил сит и задоволен, ама домаќин ми беше Македонец, Кумановецот Марјан Алексовски и неговото семејство. Тогаш првпат пробав многу работи (саглам школки, милион видови риби, најубави вина), па и тартурфи (во околината на Мотовун, некаде на Истра). А најубаво ѓезме во животот ми беше повторно во Хрвастка, во Славонска Пожега, пак кај дедото и бабата на истиот Марјан. Бевме со мојот омилен пејач Нино Величковски. Собравме материјал за „Ал се некад добро јело 2“ од Балашевиќ. Почнавме со домашен кулен и пршута, залиена со домашна ракија, па продолживме со „Шумска рапсодија“ (котел и коктел со диво месо и печурки), па завршивме со печено прасе, со мрсни парчиња, кои нашите домаќини ги јадеа цели, како наполитанки. Се разбира, и со многу рујно вино, од кое утредента ич не нé болеше глава. Толку бевме сочувани, што за појадок удривме по една ракија, мезевме повторно со домашен кулен и пршута и појадокот го завршивме со тазе домашна сарма! Алал вера.
Баба ми Цвета, која на 18 април ќе направи 6 години од преселбата во небесните височини, секое утро стануваше и прашуваше: „Што ќе јадеме денес? Аман веќе, секој ден исто парашање. Па, не е еден ден.“ Вечно ќе го паметам вкусот на нејзините сукани пити со праз и на феноменалните мекици. Кога ги правеше мекиците, редовно забораваше и ја гореше устата со врелата вилушка… Ми недостасуваш, бабо! Остана само вековното прашање: „А што ќе јадеме денес?!“ И една смешна песничка, која дедо ми ја пеел како мал и во чија содржина тој и браќата ја чекале мајка им да им донесе јадење. „А тој бил гладен, хај! Многу гладен, хај, хај, хај!“
После неколку дена досаден дожд, конечно изгреа сонце. Да се исушиме.
И повторно сме гладни.
Ние што ја преживеавме последната небесна регрутација.
П.С. На масата ме чека една голема, релативно мрсна, симит погача. Леб со леб, па што? Еднаш се живее. Доаѓам, бејбе! (се мисли на симит погачата!)
м-р ОГНЕН НЕДЕЛКОВСКИ
